Mija właśnie 16 lat od chwili, gdy Mieczysław Albert Krąpiec OP w obecności prezydenta ZSRS Gorbaczowa zakwestionował tzw. doktrynę Breżniewa, ograniczającą suwerenność państw Europy Środkowowschodniej, w tym Polski. Już sam ten fakt czyni z urodzonego w 1921 w Ziemi Zbaraskiej długoletniego rektora KUL postać pomnikową.

Mędrzec z Lublina

Zwłaszcza że przywołanie filozoficznych i politycznoprawnych przesłanek prawa narodów do suwerenności (koncepcja Pawła Włodkowica), wymagało wtedy nie tylko niezależności intelektualnej czy odwagi cywilnej, ale i zręczności politycznej.

O. prof. M. A. Krąpiec, dominikanin i filozof, absolwent gimnazjum o profilu klasycznym w Tarnopolu, z którego wyszli również m. in. Wincenty Pol, Aleksander Brückner, kard. Władysław Rubin czy gen. Franciszek Kleeberg, ma w swym naukowym dorobku 25 książek i około 400 rozpraw. Rzeczywisty członek PAN, czynny członek PAU. Twórca lubelskiej, opartej na tomizmie szkoły realizmu filozoficznego. Poprowadził 300 magisteriów i 60 prac doktorskich. Czasy jego rektorowania (1970-83) to okres ekspansji oraz niezależności naukowej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Ostatnio autor głośnej „Metafizyki” (1966) przewodniczy pracom komitetu naukowego Powszechnej Encyklopedii Filozofii. Organizuje też pomoc dla ośrodków intelektualnych za naszą wschodnią granicą.

Zbiorowe wydanie jego prac naukowych – z zakresu metafizyki, teorii poznania, antropologii filozoficznej, teorii polityki i refleksji nad kulturą – obejmuje 23 tomy, nie licząc prac popularyzatorskich czy zbiorowych. Warto wiedzieć, że ten obdarzony darem wymowy i poczuciem humoru pasjonat filozofii, znany z mądrościowego i zdroworozsądkowego podejścia do klasycznych jej zagadnień, przedstawił wykład istotnej problematyki filozoficznej w serii rozmów ze swymi uczniami. Całość, nagrana na 23 płytach CD, stanowi niejako nawiązanie do tradycji ustnego przekazu.

Mimo wielkich zasług oraz znaczącego dorobku naukowego, dydaktycznego, organizatorskiego czy edytorskiego, o. Krąpiec nawet w wolnej Polsce nie jest wystarczająco obecny w świadomości swych współczesnych. Owszem, znają go z pewnością środowiska „branżowe”. Również część krajowych środowisk katolickich ceni go i poważa, ale już np. dla Tygodnika Powszechnego, neotomista z Lublina, który podkreśla walory etosu Polaka-katolika, przypomina apel Jana Pawła II o dopełnienie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka analogiczną deklaracją praw narodu (przemówienie papieża w ONZ, 1995) lub krytykuje realne formy globalizacji, jest postacią kłopotliwą. Taką raczej do przemilczenia. Dlatego dobrze, że Instytut Edukacji Narodowej zajął się popularyzacją myśli lubelskiego filozofa.

„Sens kultury chrześcijańskiej” i „Rozważania o narodzie” to minimonografie pióra o. Krąpca, które podejmują ważną i jakże pilną dziś dla Polaków problematykę, będąc zarazem dobrym wprowadzeniem w całość jego poglądów filozoficznych.

Wszystko, co istnieje ma swe źródło, odniesienie i cel w Bogu-Stwórcy. Do takich wniosków skłania o. Krąpca refleksja metafizyczna, czyli namysł nad strukturą, przypadłościami i sposobami istnienia wszelkich bytów. Człowiek, czyli dusza zarządzająca ciałem, żyje najpierw w łonie matki, potem w łonie ziemi, wreszcie (już na wieczność) w łonie Boga, do którego dąży w swym ziemskim życiu. Nie jest monadą (samowystarczalnym bytem izolowanym), lecz osobą, która istnieje w relacji z innymi osobami. Przychodzi na świat w rodzinie. Dorasta w tradycji i wierze przodków, w języku macierzystym, w miejscowych obyczajach. Dlatego naturalnym środowiskiem osoby ludzkiej jest krocząca przez wieki rodzina rodzin, czyli naród.

Nikt przecież nie zawiera żadnej umowy społecznej, nie ma też abstrakcyjnych „społeczeństw”, składających się z osób pozbawionych narodowości, choć oczywiście zdarzają się państwa wielonarodowe lub ludy, które nie osiągnęły jeszcze pełni swej narodowej tożsamości – zauważa o. Krąpiec. I podkreśla, że o tożsamości Polaków stanowi katolicyzm zakorzeniony w narodzie od tysiąca lat.

Człowiek powinien służyć prawdzie, spełniać dobro, dążyć do piękna oraz świętości. I potrafi to robić dzięki wzorcom funkcjonującym w konkretnej kulturze narodowej, którą – według filozofa z Lublina – współstanowią nauka, moralność, sztuka i religia. Człowiek może jednak sprzeciwić się Bogu, gdyż jest bytem wolnym. Ten bunt się nasila, ponieważ negacja wszelkich wartości (antyewangelizacja, antypedagogika) za sprawą współczesnych areopagów stała się modna. Zdaniem o. Krąpca, to nie może być przypadek. Choć prawdą jest również, że błędy polityczne bywają skutkiem fałszywych odpowiedzi na podstawowe kwestie, nad którymi od wieków głowią się filozofowie.

Mieczysław Albert Krąpiec OP, Rozważania o narodzie, Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej, Lublin 2004; Mieczysław Albert Krąpiec OP, Sens kultury chrześcijańskiej, Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej, Lublin 2004.

„Tygodnik Solidarność” nr 30, z 23 lipca 2004